การทบทวนวรรณกรรมอย่างมีวิจารณญาณ: ทักษะสำคัญสำหรับนักวิจัยระดับปริญญาเอก
ที่มา Fernandez, K. V. (2019). Critically reviewing literature: A tutorial for new researchers. Australasian Marketing Journal, 27(3), 187-196.
บทนำ
การทบทวนวรรณกรรมเป็นทักษะที่สำคัญอย่างยิ่งสำหรับนักวิจัยทุกระดับ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับนักศึกษาปริญญาเอก ทักษะนี้ไม่เพียงแต่จำเป็นสำหรับการเขียนวิทยานิพนธ์เท่านั้น แต่ยังเป็นทักษะที่จะติดตัวนักวิจัยไปตลอดอาชีพการทำงาน บทความนี้จะอธิบายถึงความสำคัญ วิธีการ และเทคนิคในการทบทวนวรรณกรรมอย่างมีประสิทธิภาพ
ความสำคัญของการทบทวนวรรณกรรม
1. แสดงความรู้ในเรื่องที่ศึกษา: การทบทวนวรรณกรรมช่วยให้นักวิจัยแสดงให้เห็นว่าตนเองมีความรู้ความเข้าใจในงานวิจัยที่เกี่ยวข้องทั้งในอดีตและปัจจุบัน
2. ค้นหาช่องว่างในงานวิจัย: การวิเคราะห์วรรณกรรมอย่างละเอียดช่วยให้นักวิจัยสามารถระบุประเด็นที่ยังไม่ได้รับการศึกษา หรือยังมีข้อขัดแย้งในผลการวิจัย
3. พัฒนาคำถามวิจัย: จากช่องว่างที่พบ นักวิจัยสามารถพัฒนาคำถามวิจัยที่มีความชัดเจนและมีความสำคัญ
4. วางตำแหน่งงานวิจัย: การทบทวนวรรณกรรมช่วยให้นักวิจัยสามารถอธิบายได้ว่างานของตนมีความเชื่อมโยงและแตกต่างจากงานวิจัยที่มีอยู่เดิมอย่างไร
5. พัฒนาทฤษฎี: การสังเคราะห์วรรณกรรมอย่างลึกซึ้งสามารถนำไปสู่การพัฒนาแนวคิดทฤษฎีใหม่ๆ ได้
ขั้นตอนการทบทวนวรรณกรรม
1. การรวบรวม (Assembling)
- ระบุและค้นหาวรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง: ใช้ฐานข้อมูลออนไลน์ เช่น Google Scholar, JSTOR, Web of Science
- ใช้คำสำคัญที่เหมาะสม: เริ่มจากคำกว้างๆ แล้วค่อยๆ ปรับให้เฉพาะเจาะจงมากขึ้น
- ใช้เทคนิคการอ้างอิงย้อนหลัง (backward referencing) และไปข้างหน้า (forward referencing)
- สร้างบัญชีในเว็บไซต์เครือข่ายนักวิชาการ เช่น ResearchGate, Academia.edu เพื่อติดตามนักวิจัยในสาขาที่สนใจ
2. การจัดระเบียบ (Arranging)
- จัดหมวดหมู่บทความตามประเด็นหรือแนวคิดหลัก
- สร้างตารางสรุปบทความ โดยระบุข้อมูลสำคัญ เช่น ผู้แต่ง ปีที่พิมพ์ วัตถุประสงค์ วิธีวิจัย และข้อค้นพบหลัก
- ใช้เมทริกซ์การวางแผนทบทวนวรรณกรรม เพื่อเห็นภาพรวมของประเด็นที่ศึกษาและช่องว่างในการวิจัย
3. การประเมิน (Assessing)
- ประเมินคุณภาพของแต่ละบทความ: พิจารณาความน่าเชื่อถือของวารสาร วิธีวิจัย และความสอดคล้องของข้อสรุป
- วิเคราะห์จุดแข็งและจุดอ่อนของงานวิจัยที่ผ่านมา
- ระบุประเด็นที่ยังไม่ได้รับการศึกษาหรือมีข้อขัดแย้ง
- พิจารณาโอกาสในการต่อยอดหรือแก้ไขข้อจำกัดของงานวิจัยที่ผ่านมา
เทคนิคการเขียนทบทวนวรรณกรรม
1. เขียนบทนำที่น่าสนใจ:
- เริ่มด้วยประโยคที่ดึงดูดความสนใจ
- ให้นิยามของแนวคิดหลัก
- อธิบายความสำคัญของหัวข้อที่ศึกษา
- ระบุขอบเขตของการทบทวนวรรณกรรม
2. ใช้ประโยคสรุป (Summary Statements):
- เขียนประโยคที่สรุปแนวคิดหลักของกลุ่มบทความ แทนการสรุปทีละบทความ
- ใช้การอ้างอิงหลายรายการในประโยคเดียวเพื่อแสดงภาพรวมของงานวิจัยในประเด็นนั้นๆ
3. จัดโครงสร้างตามแนวคิดหรือประเด็นสำคัญ:
- แบ่งหัวข้อย่อยตามประเด็นหลักที่พบในวรรณกรรม ไม่ใช่ตามชื่อผู้เขียน
- เรียงลำดับหัวข้อให้มีความต่อเนื่องและเชื่อมโยงกัน
4. ใช้ตารางหรือภาพประกอบ:
- นำเสนอข้อมูลที่ซับซ้อนผ่านตารางหรือแผนภาพ
- ใช้ภาพเพื่อแสดงความสัมพันธ์ระหว่างแนวคิดต่างๆ
5. แสดงการประเมินเชิงวิพากษ์:
- ไม่เพียงบรรยายสิ่งที่ผู้อื่นได้ทำ แต่ต้องวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน และข้อจำกัดของงานวิจัยที่ผ่านมา
- ใช้คำที่แสดงการประเมิน เช่น "ข้อดีของงานวิจัยนี้คือ..." หรือ "อย่างไรก็ตาม งานวิจัยนี้ยังมีข้อจำกัดในเรื่อง..."
ข้อควรระวัง
1. หลีกเลี่ยงการสรุปแต่ละบทความแยกกัน: เน้นการสังเคราะห์และเชื่อมโยงแนวคิดจากหลายๆ บทความ
2. ไม่ควรเขียนเพียงรายการอ้างอิงยาวเหยียด: เลือกอ้างอิงเฉพาะงานที่สำคัญและเกี่ยวข้องโดยตรง
3. อ่านบทความต้นฉบับ: หลีกเลี่ยงการอ้างอิงแบบทุติยภูมิ (secondary citation) เพราะอาจนำไปสู่การตีความผิดพลาด
4. สร้างสมดุลระหว่างการอ้างอิงงานเก่าและใหม่: แสดงให้เห็นทั้งรากฐานของแนวคิดและพัฒนาการล่าสุดในสาขานั้นๆ
5. รักษาความเป็นกลาง: นำเสนอมุมมองที่หลากหลาย แม้จะขัดแย้งกับสมมติฐานของตนเอง
บทสรุป
การทบทวนวรรณกรรมอย่างมีวิจารณญาณเป็นทักษะที่ต้องฝึกฝนและพัฒนาอย่างต่อเนื่อง นักศึกษาปริญญาเอกควรให้ความสำคัญกับการพัฒนาทักษะนี้ตั้งแต่เริ่มต้นการศึกษา การทบทวนวรรณกรรมที่มีคุณภาพไม่เพียงแต่จะช่วยให้งานวิจัยมีความแข็งแกร่งทางวิชาการเท่านั้น แต่ยังเป็นพื้นฐานสำคัญในการสร้างองค์ความรู้ใหม่และพัฒนาศาสตร์ในสาขานั้นๆ ต่อไป
สนใจรับไฟล์ฉบับเต็มที่ได้
